تبیین اهمیت جایگاه عزاداری محرم و صفر در نگاه امام خمینی

به گزارش خبرنگار گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، پس از رحلت رسول اکرم (صلّى الله عليه و آله و سلم)، منافقان توانستند با سوءاستفاده از غفلت مردم ساده، ظلم و ستم خود را به جامعه اسلامی که با تلاش بی‌وقفه پیامبر (صلّى الله عليه و آله و سلم) به بار نشسته بود، افزایش دهند و احکام و عقاید اسلام را به سود خود تفسیر کنند تا منافع بیشتری به دست آورند. با خانه‌نشین کردن ولایت و به دست گرفتن قدرت، روز به روز بر ظلم خود افزودند و اوج این استبداد در زمان امویان رخ داد. روایات انحرافی فراوانی در بین مردم به اسم پیامبر (صلّى الله عليه و آله و سلم) رواج داده و اهل‌بیت (علیهم السّلام)را کنار زدند و روایت‌های واقعی آن بزرگواران را محو نمودند. مردم نیز با تبلیغات فراوان، کم‌کم با انحرافات ایجادشده در جامعه اسلامی، خو گرفتند و از خود حرکتی نشان نمی‌دادند.

در چنین شرایط، احیاء مکتب نورانی پیامبر بزرگوار اسلام (صلّى الله عليه و آله و سلم)، نیاز به جراحی داشت. از این رو، امام حسین (علیه السّلام)انقلاب عاشورایی خود را آغاز نمود و فرمود: «أَ لَا تَرَوْنَ إِلَى الْحَقِّ لَا یُعْمَلُ بِهِ وَ إِلَى الْبَاطِلِ لَا یُتَنَاهَى عَنْهُ لِیَرْغَبِ الْمُؤْمِنُ فِی لِقَاءِ رَبِّهِ مُحِقّاً؛[1] آیا نمی‌بینید که به حق عمل نمی‌شود و کسی از باطل روی گردان نیست؛ در چنین شرایطی مؤمن باید لقاء پروردگارش را بر چنین زندگی ترجیح بدهد».

این جراحی هزینه بسیار بالایی برای اسلام داشت، از جمله اینکه بهترین انسان روی زمین، اباعبدالله الحسین (علیه السّلام) به همراه تعداد زیادی از یاران باوفای آن حضرت به شهادت رسیدند و اهل‌بیت (علیه السّلام) به اسارت برده شدند.

مقام معظم رهبری مدظله العالی دراهمیت قیام به جا و به موقع امام حسین علیه السّلام، خانواده و یاران با وفایش؛ حرکت اباعبدالله الحسین علیه السلام را به حرکت به موقع و به جای رسول الله صلی الله علیه و آله در موضوع مباهله و ملاعنه علیه مسیحیان نجران تشبیه می کنند که با تمام وجود و با بهترین عزیزانش برای اثبات حقانیت اسلام وارد میدان خطرناک مباهله می شوند. حضرت آقا می فرمایند: «همین قضیه(مباهله) در محرّم اتفاق افتاده است به شکل عملی؛ یعنی امام حسین (علیه الصّلاة و السّلام) هم برای بیان حقیقت، روشنگری در طول تاریخ، عزیزترین عزیزان خود را برمی دارد می آورد وسط میدان. امام حسین (علیه‌السّلام) که می دانست حادثه چه جور تمام خواهد شد؛ زینب را آورد، همسران خود را آورد، فرزندان خود را آورد، برادران عزیز خود را آورد. اینجا هم مسئله، مسئله‌ی تبلیغ دین است؛ تبلیغ به معنای حقیقی کلمه؛ رساندن پیام، روشن کردن فضا؛ ابعاد مسئله‌ی تبلیغ را این جوری می شود فهمید که چقدر مهم است.

در آن خطبه « مَن رَأى‌ سُلطاناً جائِراً ، مُستَحِلّاً لِحُرَم اللَّهِ ، ناكِثاً لِعَهدِ اللَّه... وَلَم یغَیر عَلَیهِ بِفِعلٍ ولا قَولٍ ، كانَ حَقّاً عَلَى اللَّهِ أن یدخِلَهُ مُدخَلَهُ»؛یعنی وقتی او دارد فضا را به این شکل آلوده می کند، خراب می کند، باید یا با فعل یا با قول آمد و روشنگری کرد. و امام حسین (علیه‌السّلام) این کار را انجام می دهد، آن هم با این هزینه‌ی سنگین؛ عیالات خود، همسران خود، عزیزان خود، فرزندان امیرالمؤمنین، زینب کبری، اینها را برمی دارد می‌آید وسط میدان.(22/9/1388)

سوال این است که جمله امام خمینی رضوان الله تعالی علیه مبنی بر نقش آفرینی محرم و صفر در زنده نگه داشتن اسلام و قرآن چیست؟

یکی از گهربارترین کلام هایی که مختصر و مفید، اثرات و برکات قیام سرخ اباعبدا... الحسین علیه السلام و یاران فداکارشان را برای کل تاریخ تفسیر می کند جمله معروف امام خمینی رضوان الله تعالی علیه است که فرمود: «این محرم و صفر است که اسلام را زنده نگه داشته است». با فرارسیدن ایام سوگواری سرور و سالار شهیدان، انسان می تواند با چشم خود تفسیر عملی این جمله را در نقاط مختلف جهان به نظاره بنشیند.

اتفاق مهمی که قرن ها در طول تاریخ وجود داشته و مردم برای اعتلای نام حسین علیه السلام و یارانش دست از پا نشناخته، تجلی شور و اشتیاق حسینی است که در وجود همه آزادگان و آزاد اندیشان جهان جوشش می کند که در واقع این همان؛ «خون سیدالشهداست که خون همه ملت های جهان را به جوش می آورد». اما بدون شک ورای این شور و هیجان شعوری وجود دارد که هر ساله در محرم و صفر رشد یافته و در زمان ظهور منتقمِ دشتِ کربلا به اوج شکوفایی خود می رسد، انشاء ا.... بر این اساس برخی از مبانی محرم و صفر که سبب زنده نگه داشتن اسلام گردیده است در دو محور به شرح زیر بیان می گردد:

تجلی اصول دین

محرم و صفر موسم یادآوری قیام حسینی است که در آن تجلی اصول دین خدا صورت پذیرفته است. آنجا که امام معصوم عشق به خدا را جایگزین همه دوست داشتنی های بی ارزش دنیایی می کند عملاً به توحید و وحدانیت خدا شهادت می دهد، و یا با ترجیح آخرت بر دنیا اهمیت معاد را نشان می دهد، و یا با جدا کردن حق از باطل عدالت را جلوه ای دوباره می بخشد، و قصد خود را از قیام؛ احیای سنت جدش و مرام پدرش می خواند تا امر نبوت و امامت نیز تحقق و تداوم یابد.

امام حسین (علیه السّلام)در نامه‏اى به بزرگان بصره از آنها مى‏خواهد که به کتاب الهى و سنت نبوى بیندیشند و از واقعیت‏هاى جامعه غافل نباشند زیرا سنت ها و روش‏هاى پسندیده مرده و از میان رفته و بدعت ها و ارزش هاى جاهلى زنده و جاى آنها را گرفته است.

«من شما را به پیروى از کتاب خدا و راه و روش پیامبر فرا مى‏خوانم; زیرا هم اکنون سنت پیامبر از میان رفته و بدعت ها و احکام ناروا زنده شده است، پس اگر گوش به این پیام فرا دهید و آن را بپذیرید، شما را به راه سعادت رهبرى خواهم کرد».

قرآن هدف عمده پیامبر اکرم (صلى الله عليه و آله و سلم) را دمیدن روح حیات به جامعه معرفى کرده است:

« یا ایها الذین امنوا استجیبوا لله و للرسول اذا دعاکم لما یحییکم;[2] اى کسانى که ایمان آورده‏اید، خداى و پیامبر را پاسخ دهید آنگاه که شما را به چیزى فرامى‏خوانند که زنده‏تان مى‏سازد» .

بدیهى است که با دین زنده و احیا شده مى‏توان جامعه را زنده کرد. این سنت پس از رحلت آن حضرت نیز با اصل استمرار ولایت فکرى و معنوى ائمه اطهار(علیهم السّلام)ادامه یافت. در عهد زمامدارى یزید بدعت ها و آفات فکرى و دینى به اوج خود رسیده بود و مى‏رفت که خورشید اسلام نبوى در پشت ابرهاى سیاه حاکمیت اموى پنهان گردد که امام حسین (علیه السّلام)با گفتار و کردار خود به احیاى آن قد برافراشت. اصل احیاگرى پس از شهادت آن حضرت نیز به عنوان اساسى‏ترین رکن در سنت گفتارى و کردارى اهل بیت (علیهم السّلام)تبلور یافت.

پس از آنان وارثان علوم و رسالت آنان یعنى عالمان ربانى وظیفه احیاگرى را بردوش دارند.

احیای فروع دین

محرم و صفر زمانِ بازنگری مرام و مسلک امام معصوم(علیه السّلام)در احیای فروع دین است. همان جا که حضرت برای تبیین واقعیت دین در روز عرفه حج را رها نمود و به طرف کوفه رفت تا برای تولای "خدا، پیامبر اکرم(صلّى الله عليه و آله و سلم) و پدر بزرگوارش" و همچنین تبرّی از دشمنان ایشان، دست به جهاد زده تا معارف و ارزش های اسلامی را از طریق به پا داشتن امر به معروف و نهی از منکر زنده نماید. امام حسین علیه السلام در بحبوحه جنگ دست از پیکار می کشد و به نماز می ایستد تا بگوید نماز پایه و ستون اصلی دین است. ایشان دشمنان خدا را که در برابرش صف آرایی نموده اند کسانی می خواند که شکمشان از حرام پُرگشته، حق خدا، امام معصوم و بیت المال را نپرداخته و به فساد و تباهی رو آورده اند. 

امام حسین (علیه السّلام)در وقت‏خروج از مدینه در وصیتى که به برادرش محمد حنفیه کرده، به این هدف اصلاحى اشاره فرموده است و خروج خویش را با انگیزه « اصلاح در امت پیامبر» ، ذکر مى‏کند:

«... إِنّی لَمْ أَخرُجْ أَشِراً و لا بَطِراً و لا مُفْسِداً و لا ظالِماً، إِنَّما خَرجْتُ لِطَلَبِ إلاصلاحِ فی أُمَّةِ جَدّی، أُُریدُ أنْ آَمُرَ بالمَعروفِ و أنهی عَنِ المنکَرِ;[3] همانا من براى ایجاد آشفتگى و خودنمایى و نابسامانى و ستمگرى خروج نکرده‏ام، بلکه همانا من براى طلب اصلاح امت جدم قیام کرده‏ام و اراده کرده‏ام اینکه امر به معروف و نهى از منکر کنم‏».

یكی از ادله نقلی که به صراحت بر لزوم اعمال ولایت گسترده فقیه دلالت دارد، روایتی است كه در کتاب «تحف العقول»، اثر محدث مورد وثوق شیعه، علامه حرانی، در باب روایات منقول از امام حسین بن علی (علیهما السلام) نقل شده است. حضرت امام حسین (علیه السلام)، در این حدیث که بخشی از خطبه معروف خود در سرزمین منا است، به بیان اهمیت مقوله مهم امر به معروف و نهی از منکر می پردازند و جایگاه، مسئولیت و رسالت محوری علماء در جامعه اسلامی را تبیین می کنند.

حضرت در فراز مهمی از خطبه، خطاب به علماء و فقهای اسلام می فرمایند: «و أنتم أعظم الناس مصیبة لما غلبتم علیه من منازل العلماء لو كنتم تشعرون،.....»[4] مصیبت و بیچارگی شما [علماء] از همه مردم بیشتر است، زیرا مقام علماء [رهبری و حكومت] را با زور از دستتان گرفتند، ولی شما هیچ توجّهی به آن ننمودید، درحالی كه جریان امور [كشور اسلامی و مردم مسلمان] و احكام آن باید به دست علمای الهی [كه در این مورد با دستورات خدا انجام وظیفه می كنند] باشد، آنها كه امین بر حلال و حرام خدا می باشند. ولی [متأسفانه] این مقام و منزلت از شما سلب شده است و این نبود، مگر به علت دوری و انحراف شما از راه حق و اختلافتان در سنّت رسول خدا (صلی الله علیه و آله)، با آن همه وضوح و روشنی اش [و شایسته نبود در چنین مطلب روشن و واضحی اختلاف كنید] و اگر شما به خاطر خدا مشقت ها را صبر و تحمّل نموده بودید، زمام امور الهی به دست شما می بود و احكام از طرف شما صادر می شد و نتیجه اش نیز به خودتان باز می گشت، ولی شما خودتان، راه ستمگران را باز نمودید و مقام و منزلت تان را به آن ها سپردید و كارهای الهی را به ایشان واگذار كردید، تا آنجا كه اینان بدون پروا در شبهات [از روی حدس و گمان] عمل می كنند و راه شهوت رانی را پیش گرفتند و البته علّت سلطه اینان چیزی جز فرار شما از مرگ و دل بستگی تان به زندگی و لذّت های آن كه حتماً هم از شما جدا خواهد شد، نیست. شما ضعیفان و بی چارگان را به دست آن سپردید، تا آنكه برخی را به بندگی و عبودیت خود در آوردند و برخی را نیز ضعیف كردند و در تنگنای زندگی قرار دادند ...»[5]

محوری ترین بخش این حدیث، عبارت «أن مجاری الأمور و الأحكام علی أیدی العلماء بالله ـ جریان و سر رشته اداره امور [کشور اسلامی] و [اجرای] احکام [دین] به دست علماء و اسلام شناسان است» محسوب می شود؛ چراکه حضرت به وضوح علت توبیخ و سرزنش خود را، عدم صیانت علماء از مسئولیت اصلی خود در جامعه و واگذاری آن به افراد ناشایسته ذکر می کنند. در منظومه فکری پیشوای سوم که همان منظومه وحیانی اسلام است، زمانی اجرای احکام الهی و عدم تضییع حقوق مستضعفین تضمین می گردد که رهبری و اداره جامعه اسلامی با فقهاء و دانشمندانی باشد که واجد شرایطی از جمله تقوا و عدالت اند. مبتنی بر این اندیشه الهی، امام حسین (علیه السلام)، جز فقیه عادل و وارسته، كسی را شایسته رهبری جامعه اسلامی نمی داند. حضرت در فرمایشی دیگر می فرمایند: «فلعمری ما الإمام إلا الحاكم بالكتاب القائم بالقسط الدائن بدین الحق، الحابس نفسه علی ذلك لله ـ به جان خودم سوگند! امام و پیشوا نیست مگر كسی كه به كتاب خدا حكم كند، به دادگری قیام كند، به دین خدا عقیده مند باشد و خود را بر آن به خاطر خدا، وقف كند».[6]

جمله «أن مجاری الأمور...» یعنی امور سیاسی، اجتماعی، عمومی و به طور کلی هر حکمی که نیاز به دستور و فرمان دارد، که تجلی آن تنها در حکومت است و علماء تنها از این مجرا توانایی حل مشکلات مردم و جامعه را خواهند داشت. این عبارت در فرمایش نورانی امام حسین (علیه السلام) گرچه ساختار خبری دارد اما محتوای آن انشایی و آمره است و امام (علیه السلام) آن دسته از علمای صحابه پیامبر خاتم (صلّی الله علیه و آله) را که در مقابله ظلم و گمراهی بنی امیه کوتاهی کرده بودند را با لحن مذمت آمیزی به همان دلیل پیش گفته مورد خطاب قرار داده است.

حضرت این سخنان را در سرزمین منا و آن زمان که صحابه پیامبر (صلّی الله علیه و آله) از نواحی مختلف به مکه آمده بودند، ایراد نموده اند و مقصود آن حضرت این است که علمای دین، باید اجرای امور را در اختیار بگیرند؛ زیرا سررشته کارها و احکام به دست ایشان سپرده شده است و در صورت کوتاهی در انجام این وظیفه هیچ عذر و بهانه ای نخواهند داشت. به عبارت دیگر؛ اگر شخصی فاسق و بی خبر از دین و احکام الهی که پیاده سازی اسلام و رعایت و اجرای دستورات و حدود شریعت برای او اهمیتی ندارد، در رأس امور قرار گیرد و در نتیجه آن فساد، فجور و بی عدالتی در رگ های جامعه اسلامی جریان پیدا کند، مسئولیت اصلی آن متوجه علمایی است که با سکوت و عدم قیام برای بازپس گیری حق ولایت خود، زمینه چنین وضعیت مؤلمی را فراهم ساخته اند. از این رو حضرت ابی عبدالله (علیه السلام) خود، تمام قد در قامت ناهی از منکر، در برابر حکومت نامشروع زمان خویش می ایستد و به عنوان امام معصوم و بزرگترین فقیه و عالم روزگار، برای سکوت خود در برابر استمرار حکومت باطل حاکم عیاش و فاسدی همچون یزید، مجوزی نمی یابد.

آن حضرت در بیان نورانی دیگری می فرمایند: «من رأی سلطاناً جائراً مستحلاً لحرم الله، ناكثاً لعهد الله، مخالفاً لسنة رسول الله، یعمل فی عباد لله بالاثم والعدوان ثم لم یغیر علیه بقول و لا فعل، كان حقاً علی الله أن یدخله مدخله ... ـ كسی كه پادشاه و حاكم ستمگری را ببیند كه حرام ‌های خدا را حلال می ‌شمارد، پیمان خدا را می ‌شكند، با سنت رسول خدا مخالفت می ‌كند و در میان بندگان خدا به گناه و ستم عمل می ‌كند، و او، نه به گفتار و نه با كردار، آن را سرنگون نسازد، سزاوار است بر خدا كه او را همنشین وی سازد ...»[7]

تأمل در روایت فوق در واقع گویای این حقیقت است که از دیدگاه حضرت سید الشهداء (علیه السلام)، دو نوع حكومت و دولت در میان مسلمانان حاكم می ‌باشد؛ یکی حكومت جائرین است که حكومت جهل و شهوت و به بند كشیدن ضعیفان و سلطه غاصبانه فاسقان بر امّت است و دیگری حكومت علمای الهی است که حكومت علم و عدالت و دستگیری از ضعفا و در یک کلمه، حكومت الله است و در اندیشه اسلام، تا زمانی که رشته امور اداره جامعه به دست علما راستین دین و آگاهان از معارف الهی نباشد، اهداف وحیانی اسلام تأمین نمی گردد و حکومت غیر فقیه، بسیار بیشتر در معرض انحراف از دین خواهد بود. بر همین اساس، نهضت درخشان كربلای سید الشهدا (علیه السلام) برای سرنگون كردن حكومت طاغوت و برپا داشتن حكومت الله بود.[8]

قیام سرخ حضرت سیدالشهدا علیه السلام فرای مسائل و مفاهیم دینی که در بطن خود دارد مشتمل بر معارف بزرگ انسانیت و آزادگی است. زمانی که در اثنای مجالس پر شور محرم و صفر طی دو ماه ذکر مناقب و مصائب اهل بیت علیهم السلام مکرر و مرتب این آموزه ها که مطابق فطرت آدمی است تبلیغ و ترویج می شود با روح همه انسان ها ارتباط معنا داری پیدا می کند و انسانیت را معنایی دوباره می بخشد و از این طریق مفاهیم انسانی که دین بدان تأکید و توجه دارد در جامعه نشر یافته و سبب تازه گردانی و جاودانگی ارزش های اسلامی می شود.

آثار و برکات محرم

محرم ماه خون و شهادت است. محرم ماه موفقیت انسان های برجسته درآزمایش های دشوار است. محرم ماه تلاش برای كسب رضایت پروردگار است. محرم ماه آشكار شدن چهره های پنهان منافقان و ترفندهای موذیانه آنان است. محرم ماه شتافتن به سوی جهاد با منكرات در چهره های مختلف آن است. محرم ماه نشان دادن اشتیاق برای جانفشانی در راه خداوند است.

محرم ماه دفاع از اسلام، ولایت و امامت است. محرم ماه یادآوری مظلومیت تشیع در طول تاریخ است. محرم ماه اظهار وفاداری و ارادت به ساحت مقدس حضرت سیدالشهداست. محرم ماه مطالعه مجدد در تاریخ و عبرت آموزی از اشتباهات و كم كاری نسل های پیشین و عدم تكرار خطاهای گذشتگان است.

محرم ماه كسب بصیرت و دشمن شناسی است. محرم ماه نشان دادن واكنش جدی در برابر جنگ نرم دشمنان آشكار و نهان است. محرم ماه جانبازی در ركاب سالار شهیدان كربلا است. محرم ماه حضور تمام افراد خانواده در مسیر حمایت از دین اسلام است.

محرم ماه جدا شدن مسیر اهل شعار از اهل عمل همراه با شعور است. محرم ماه نمایان شدن میزان واقعی وفاداری مسلمین به ائمه معصومین علیهم السلام و پیروی صادقانه از آن بزرگواران است. محرم ماه پیمان بستن مجدد با آرمان های والای حضرت امام حسین (علیه السّلام)است. محرم زمان مناسب برای تدبر و دقت در تاریخ اسلام و بررسی علل قیام حضرت امام حسین (علیه السّلام)است تا در سایه آن؛ بتوان به یك جهان بینی ناب اسلامی و شیعی دست یافت.

محرم به ما می گوید كه جنگ میان حق و باطل همیشه بوده، هست و خواهد بود و این ما هستیم كه باید بگوییم در كدام طرف قرار داریم، طرف حق یا طرف باطل؟

محرم به ما می آموزد كه مانند مولایمان حضرت سیدالشهدا (علیه السّلام)باید در صحنه مبارزه با باطل در هر جا و هر زمان كه باشد، حاضر و فعال باشیم. محرم به ما می گوید كه از تاریخ درس بگیریم و آگاه باشیم كه هر كس ذلت شكست را از دشمن بپذیرد، هرگز به سعادت و خوشبختی نخواهد رسید.

با استدلال فوق روشن می شود که جمله امام خمینی رضوان الله تعالی علیه مبنی بر این که «محرم و صفر است که اسلام را زنده نگه داشته است» منوط به فعالیت تبلیغی و تبیینیِ علماء، روحانیون، سخنرانانِ مذهبی و مداحان در ارائه صحیح و بدون تحریف این واقعه مهم است.

 در تحف العقول صدرروایتی از امام حسین علیه السلام که قبلاً به آن اشاره شد؛ آمده است: «ثُمَّ أَنْتُمْ أَیتُهَا الْعِصَابَةُ عِصَابَةٌ بِالْعِلْمِ مَشْهُورَةٌ وَ بِالْخَیرِ مَذْكُورَةٌ وَ بِالنَّصِیحَةِ مَعْرُوفَةٌ....[9] شما این مردم و جمعیتی که در بین مردم به عالم بودن شهرت دارید و همگان از شما به نیکی نام می ‌برند و معروف است که شما خیرخواه مردم هستید و از باب وابستگی به خداست که هیبتی از شما در دل های مردم واقع است. اَشراف از هیبت شما در هراسند و ضعیفان به شما احترام می ‌گذارند و کسانی که شما هیچ برتری بر آنان ندارید و هیچ تسلطی بر آنان ندارید شما را بر خودشان مقدم می‌دارند. اگر کسی به مطلوب خود نتواند برسد شما شفاعت می کنید و واسطه حاجتش می‌ شوید. در مسیر، به سبک پادشاهان و با بزرگ منشی حرکت می‌ کنید. آیا این همه احترام که نزد مردم دارید برای آن نیست که مردم بر این باورند که شما قیام کنندگان برای ستاندن حق خداوند هستید گرچه شما از این وظیفه حق ستانی برای خدا تقصیر می‌کنید و نسبت به حق ائمه نیز استخفاف می‌کنید».

این هشداری است از امام مظلوم شهید نسبت به کسانی که در حق ائمه اطهار علیهم السلام و تبلیغ دین و تبیین رسالت آنان کوتاهی می کنند. همان کسانی که در ایّام محرم و صفر به وظیفه تبلیغی خود عمل نکرده و خانه نشین شده و می گویند؛ سری که درد نمی کند را دستمال نمی بندند. کسانی که با راحت طلبی حاضر نیستند قیام و شهادت و اسارت امام حسین علیه السلام و خاندان و یارانش را در بین مردم تبیین کنند تا روح اسلام خواهی، حق خواهی، آزادگی، مبارزه با ظلم و استکبار در بین مسلمانان زنده بماند.

مقام معظم رهبری مدظله العالی در مورد تکلیف علماء نسبت به احیای ماه محرم می فرمایند: «این محرّم ها(محرم های دوران انقلاب)، محرّم هایی است که در آن، معنا و روح و جهت گیری، واضح و محسوس است. ما نتایج محرّم را در زندگی خود می بینیم. حکومت و حاکمیت و اعلای کلمه‌ی اسلام و ایجاد امید به برکت اسلام در دل مستضعفان عالم، آثار محرّم است. ما در دوران خود، محرّم را با محصول آن، یکجا داریم. با این محرّم، بایستی چگونه رفتار کنیم؟

پاسخ این است که ما معممان، همه‌ی علمای دین، همه‌ی مبلّغان و همه‌ی ذاکران، باید مسأله‌ی عاشورا و مصایب حسین‌بن علی(علیه‌السّلام) را به صورت یک مسأله‌ی جدی و اصلی و به دور از شعار، مورد توجه قرار بدهیم. (11/5/1368) در ماه محرّم، معارف حسینی و معارف علوی را که همان معارف قرآنی و اسلامیِ اصیل و صحیح است برای مردم بیان کنید. (26/3/1372)

احیای مستمر عاشورا

در بسیارى از نهضت‏ها، پس از مدتى که از دوران آغازین آن مى‏گذرد و کسانى به ناروا به مسند قدرت و ریاست تکیه مى‏زنند، هدف هاى نخستین و ارزش هاى متعالى که در شعارهاى نهضت مطرح مى‏شده، را کمرنگ مى‏کنند، یا فراموش مى‏کنند. آنچه از دین نیست (بدعت) وارد دین مى‏شود و آنچه از پایه‏هاى اصلى و اولیه انقلاب دینى و مکتبى است، از یاد مى‏رود و رویه‏هاى مغایر با سنت هاى نخستین رایج مى‏شود و قانون و حکم الهى نقض مى‏شود. مردم نیز به تاریخ دروغین، به این انحراف ها و بدعت ها خو مى‏گیرند و عکس‏العمل چندانى از خود نشان نمى‏دهند.

گاهى از شعائر و برنامه‏ها و سنت ها، اسکلتى بى روح و تشریفاتى ظاهرى بر جاى مى‏ماند که چندان اثر گذارنیست.
در چنین موقعیت‏هایى دلسوزان آن نهضت ‏یا وارثان آن مکتب و دین، براى احیاى مجدد پیام ها و محتواها و دعوت ها و هدف هاى آغازین، دست‏ به کار مى‏شوند، تا جامعه خفته را بیدار کنند و به اصول مکتب و بایدهاى دین توجه دهند.

اینکار، گاهى با فداشدن مال و جان همراه است و احیاگران سنت هاى دینى باید خود را فداکنند تا جامعه بیدار و دین احیا شود. نهضت کربلا هم یک حرکت احیاگرانه نسبت‏به اساس دین و احکام الله بود. در مطالعه سخنان امام حسین (علیه السّلام)تکیه فراوانى روى احیاى دین و اجراى حدود الهى و احیاى سنت و مبارزه با بدعت و فساد و دعوت به حکم خدا و قرآن دیده مى‏شود. در عصر امام حسین (علیه السّلام)ارزش هاى دینى متزلزل شد و آفات و آسیب‏هاى مختلفى؛ اندیشه، جامعه و فرهنگ دینى مسلمانان را در بر گرفت و امام حسین (علیه السّلام) با تکیه بر کتاب الهى و سنت نبوى (صلى الله عليه و آله و سلم) در صدد احیاى دین و ارزش هاى دینى برآمد و با جان و دل و با تمام وجود به قیام علیه بدعت ها و بى‏عدالتى‏ها همت گمارد.

مهم‏ترین مؤلفه‏هایى که امام حسین (علیه السّلام)در احیاگرى دینى خود بر آنها تاکید داشتند عبارت اند از: اصلاح جامعه مسلمین و احیاى امر به معروف و نهى از منکر- تشکیل حکومت اسلامى - احیاى کتاب و سنت.

در بین آسیب‏هاى گوناگونى که عصر امام حسین (علیه السّلام)به آنها مبتلا بود، آسیب‏شناسى باورها و عقاید دینى و آفت زدایى از آنها نقش به سزایى در قیام حسینى ایفا کرد و امروز با وجود دشمنان فراوان داخلی و خارجی که بسترسازی برای ظهور منجی بشریت را بر نمی تابند؛ باورها و عقاید نسل جوان ایران اسلامی را هدف قرار داده که اگر علماء و فضلا و قلم به دستان و جهادگران تبیین دیر بجنبند ملت اسلامی سیلی ای خواهد خورد که به این زودی ها برگشتی نخواهد داشت.

حجت الاسلام والمسلمین مجتهدزاده

مشاور علمی دفتر اجتماعی سیاسی حوزه علمیه                

.............................

[1]  اللهوف علی قتلی الطفوف، ترجمه فهری، ص79

[2]  انفال/آیه 24

[3]  سید هاشم رسولى محلاتى، زندگانى امام حسین (ع)، دفتر نشر فرهنگى اسلامى، ص‏152

[4] «.....ذلك بأن مجاری الأمور و الأحكام علی أیدی العلماء بالله، الأمناء علی حلاله وحرامه ، فأنتم المسلوبون تلك المنزلة وما سلبتم ذلك إلاّ بتفرّقكم عن الحق و إختلافكم فی السّنة بعد البیّنة الواضحة. ولو صبرتم علی الأذی و تحمّلتم المؤونة فی ذات الله، كانت أمور الله علیكم تردّ و عنكم تصدر و إلیكم ترجع، ولكنّكم مكّنتم الظلمة من منزلتكم و أسلمتم أمور الله فی أیدیهم، یعملون بالشبهات و یسیرون فی الشهوات، سلّطهم علی ذلك فراركم من الموت و إعجابكم بالحیاء التی هی مفارقتكم فأسلمتم الضعفاء فی أیدیهم. فمن بین مستعبد مقهور، وبین مستضعف علی معیشة مغلوب ...»

[5]  حرانی،حسن‌بن‌علی ابن‌شعبه (۱۳۸۳)، تحف العقول فی ما جاء من الحکم و المواعظ عن آل الرسول، قم: انتشارات دارالحدیث، ص ۱۶۹.

[6]  محمد بن محمد بن نعمان (شیخ مفید) (۱۳۸۰)، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم: انتشارات کتابفروشی اسلامیه، ج۲، ص ۳۵

[7]  طبری، محمد بن جریر (۱۳۶۳)، تاریخ طبری، ابوالقاسم پاینده، تهران: انتشارات اساطیر، ج ۴، ص ۳۰۴

[8]   جعفرزاده بهاء آبادی، علیرضا؛ تجلی آرمان حکمرانی امام حسین (علیه السلام) در اصل ۵ قانون اساسی، نشر پژوهشکده شورای نگهبان

[9] «....وَ بِاللَّهِ فِی أَنْفُسِ النَّاسِ مَهَابَةٌ یهَابُكُمُ الشَّرِیفُ وَ یكْرِمُكُمُ الضَّعِیفُ وَ یؤْثِرُكُمْ مَنْ لَا فَضْلَ لَكُمْ عَلَیهِ وَ لَا یدَ لَكُمْ عِنْدَهُ تَشْفَعُونَ فِی الْحَوَائِجِ إِذَا امْتَنَعَتْ مِنْ طُلَّابِهَا وَ تَمْشُونَ فِی الطَّرِیقِ بِهَیبَةِ الْمُلُوكِ وَ كَرَامَةِ الْأَكَابِرِ أَ لَیسَ كُلُّ ذَلِكَ إِنَّمَا نِلْتُمُوهُ بِمَا یرْجَى عِنْدَكُمْ مِنَ الْقِیامِ بِحَقِّ اللَّهِ وَ إِنْ كُنْتُمْ عَنْ أَكْثَرِ حَقِّهِ تَقْصُرُونَ»